ĐIỂM MỚI CỦA BỘ LUẬT DÂN SỰ NĂM 2015 VỀ THỜI HIỆU CHIA THỪA KẾ ĐỐI VỚI BẤT ĐỘNG SẢN

1. Điểm mới của Bộ luật Dân sự năm 2015 về thời hiệu yêu cầu chia di sản thừa kế

- Bộ luật Dân sự năm 2005 (Điều 645) quy định thời hiệu để người thừa kế yêu cầu chia di sản thừa kế đối với cả bất động sản và động sản là 10 năm kể từ thời điểm mở thừa kế.

- Bộ luật Dân sự năm 2015 (Điều 623) quy định thời hiệu để người thừa kế yêu cầu chia di sản thì có phân biệt, theo đó: Thời hiệu yêu cầu chia thừa kế đối với bất động sản là 30 năm và đối với động sản là 10 năm kể từ thời điểm mở thừa kế.

Như vậy, thời hiệu yêu cầu chia di sản thừa kế là 30 năm đối với bất động sản là một điểm mới của Bộ luật Dân sự năm 2015.

2. Thời hiệu thừa kế được tính như thế nào?

Theo quy định tại các điều luật trên thì thời hiệu được tính từ khi mở thừa kế.

Điều 611 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định thời điểm mở thừa kế là thời điểm người có tài sản chết hoặc Tòa án tuyên bố người đó đã chết.

Một câu hỏi đặt ra: Người để lại di sản đã chết từ lâu, chết trước ngày nhà nước ban hành Pháp lệnh thừa kế năm 1990 thì thời hiệu yêu cầu chia di sản thừa kế của người chết được tính từ ngày nào và đến nay đã hết thời hiệu chưa?

Theo Điều 36 Pháp lệnh thừa kế năm 1990[1] và hướng dẫn tại Nghị quyết số 02/HĐTP ngày 19/10/1990 của Hội đồng Thẩm phán TANDTC thì thời hiệu khởi kiện chia di sản của người chết trước ngày 10/9/1990 được tính từ ngày 10/9/1990.

3. Trường hợp quá 30 năm nhưng vẫn còn thời hiệu khởi kiện

Một số trường hợp đã quá 30 năm nhưng vẫn còn thời hiệu khởi kiện chia di sản thừa kế đối với bất động sản là nhà ở, cụ thể như sau:

- Trường hợp không có người Việt Nam định cư nước ngoài, Khoản 2 Điều 17 Nghị quyết 58/1998/NQ-UBTVQH10[2] quy định đối với tranh chấp phát sinh từ giao dịch dân sự về nhà ở được xác lập trước ngày 01/7/1991 thì từ ngày 01/07/1996 đến ngày 01/01/1999 (ngày Nghị quyết này có hiệu lực) không tính vào thời hiệu khởi kiện. Như vậy, trong vụ án thừa kế mà người để lại di sản chết trước ngày 01/7/1991 và di sản để lại là nhà ở thì thời hiệu khởi kiện được cộng thêm 2 năm 6 tháng.

- Trường hợp có người Việt Nam định cư ở nước ngoài, Khoản 2 Điều 39 Nghị quyết 1037/2006/NQ-UBTVQH11[3] quy định đối với giao dịch dân sự về nhà ở xác lập trước ngày 01/7/1991 thì từ ngày 01/7/1996 đến ngày 01/9/2006 (ngày Nghị quyết này có hiệu lực) không tính vào thời hiệu khởi kiện. Như vậy, trong vụ án thừa kế có người Việt Nam định cư ở nước ngoài mà người để lại di sản chết trước ngày 01/7/1991 và di sản để lại là nhà ở thì thời hiệu khởi kiện được cộng thêm 10 năm 2 tháng.

4. Có được khởi kiện đối với trường hợp đã quá thời hiệu yêu cầu chia di sản thừa kế?

Thời hiệu yêu cầu chia di sản là khoảng thời gian – thời hạn do pháp luật quy định mà khi kết thúc thời hạn đó thì mất quyền khởi kiện. Tuy nhiên, theo quy định tại Điều 149 Bộ luật Dân sự năm 2015 thì Tòa án chỉ áp dụng quy định về thời hiệu theo yêu cầu áp dụng thời hiệu của một bên hoặc các bên và yêu cầu này phải được đưa ra trước khi Tòa án cấp sơ thẩm ra bản án, quyết định giải quyết vụ, việc.

Chiếu theo quy định trên, khi không có yêu cầu áp dụng thời hiệu thừa kế của đương sự thì người thừa kế vẫn được quyền khởi kiện đối với trường hợp đã quá thời hiệu yêu cầu chia di sản thừa kế; Tòa án vẫn phải giải quyết theo thủ tục chung, Tòa không được tự ý viện dẫn lý do hết thời hiệu khởi kiện để trả đơn hoặc đình chỉ vụ án (đối với vụ án đã được thụ lý).

Như vậy, quy định Tòa án chỉ áp dụng thời hiệu khởi kiện khi có yêu cầu áp dụng thời hiệu khởi kiện của đương sự là một điểm mới của Bộ luật Dân sự năm 2015.

 

[1] Pháp lệnh thừa kế 1990 số 44/LCT/HĐNN8 ngày 10/9/1990 của Hội đồng nhà nước.

[2] Nghị quyết 58/1998/NQ-UBTVQH10 ngày 20/8/1998 của UBNTVQH về giao dịch dân sự về nhà ở được xác lập trước ngày 01/7/1991.

[3] Nghị quyết 1037/2006/NQ-UBTVQH11 ngày 27/7/2006 của UBTVQH về giao dịch dân sự nhà ở được xác lập trước ngày 01/7/1991 có người Việt Nam định cư ở nước ngoài tham gia.